Ganzenveren

Een ganzenveer, als schrijfinstrument, is een vervaardigde pen, uitsluitend gemaakt van een vleugel of staartveren van een vogel. De slagpennen, de grootste van de vier soorten veren, van een gans waren gebruikelijk maar ook werden veren van eenden, kalkoenen, fazanten, pauwen, zwanen en pelikanen gebruikt. Veren van kraaiachtigen werden gebruikt voor fijn werk.
Om te schrijven wordt de punt van ganzenveer gedoopt in een inktpot met een geschikte soort inkt voldoende om enkele letters mee te schrijven.

Voor het gebruik van veren pennen gewoon was werd geschreven met pennen gemaakt van andere natuurlijke materialen zoals riet en bamboe. Het schrijven met een ganzenveer werd verdrongen door het schrijven met metalen schrijfpennen met penhouders.
Vandaag de dag roept het schrijven met een ganzenveer een vrij romantische associatie op en wordt het om daarom ook nog weleens bij een huwelijksvoltrekking gebruikt. Hiervoor wordt dan een balpenvulling in een veer geplaatst of een korte balpen gebruikt waaraan een sierlijke veer is gemonteerd van b.v. struisvogel of een staartveer van een fazant.

Snijden van een ganzenveer

Schilderij van Gerrit Dou - geleerde die zijn pen snijdt Het met de hand snijden van een ganzenveer, in het verleden met een zogenaamd pennenmes, is vergelijkbaar met het snijden van een rietpen. De eerste vijf veren van een ganzenvleugel zijn het beste bruikbaar om te schrijven en/of te tekenen vanwege de grote en de stevigheid van de zogenaamde spoel, het dikke aanhechtingsdeel van de veer. Alle veren zijn licht gebogen en bezitten een brede buitenvlag en een smalle binnenvlag, samen de vlag. De keuze voor de juiste veer en het verwijderen van de vlagdelen (geheel of gedeeltelijk) bepaalt dus mede de kwaliteit van het schrijven/ tekenen. Alvorens de uiteindelijke penpunt aan de spoelpunt van een ganzenveer te snijden is het aan te bevelen de spoelpunt enkele seconden in kokend water te houden. Van groot belang is het om te weten of de veer afkomstig is van de rechter- of de linkervleugel en of het één van de eerste vijf veren is. Voor rechtshandige schrijvers heeft een veer uit de linkervleugel de voorkeur (schacht is bij bovenaanzicht flauw naar rechts gebogen) en linkshandigen kunnen het best veren uit de rechtervleugel gebruiken. Ondanks het feit dat deze voorkeur bekend was werden de ganzenveer alleen aangeboden naar soort en grootte. Het met de linkerhand schrijven werd in die tijd dan ook ontmoedigd.

In de 28-delige, Encyclopédie, ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, onder redactie van D. Diderot, J-B. le Rond d'Alembert en verschenen tussen 1751-1772, is het snijden van een ganzenveer uitgebreid beschreven. Het snijden van de juiste pen voor het betreffende schrijfwerk en die voldeed aan de persoonlijke voorkeur was dan ook geen sinecure en vereiste veel oefening. Later werd het splijten en snijden enigszins vereenvoudigd door gebruik te maken van handwerktuigen.