Een penhouder is een houder voor een metalen schrijfpen om met inkt te schrijven. De vorm is meestal met een conische uitlopende schacht met in de voorkant een metalen inzetstuk waarin de schrijfpen wordt geklemd.
De houten penhouder was in het verleden op kantoor dermate gemeengoed dat er werd gesproken van een kantoorpenhouder. Als opvolger van de ganzenveren waren penhouders de eerste schrijfwaren waaraan naast een functionele functie ook een bepaalde status kon worden gegeven door deze te maken van edele metalen zoals goud en zilver, zeldzame houtsoorten en ivoor. Dergelijke uitvoeringen werden door juweliers aangeboden, veelal in sets gecombineerd met de accessoires voor het schrijven van brieven zoals een briefopener, lakstempel, radeermes en stifthouder.

Penhouders zijn niet altijd alleen van hout gemaakt maar ook van metaal of ivoor. Een opmerkelijk advies over het materiaalgebruik en aantasting van penhouders is opgetekend in het Polytechnisch Journ. II uit februari 1838:
BALEINEN STAAFJES ALS HOUDERS VOOR DE METALEN SCHRIJFPENNEN; VERNISSING DEZER PENNEN.
In het Mechanies Magazine wordt allen fabrikeuren van metalen schrijfpennen aangeraden, in plaats van houten, ivoren of metalen stelen, die men, tot nu toe, voor deze pennen gewoonlijk tot houders aanwendde, staafjes of kleine Cilinders van balein te nemen, welke stof niet alleen door hare bijzondere ligtheid, maar ook door hare eigenaardige veerkracht zoo nabij die der stelen der gewone schrijfpennen komt.
Eene langdurige ondervinding heeft ook den berigtgever dezes, allezins van het grootste nut dèzer soort van stelen overtuigd, en zullen vele menschen, die nog bezwaarlijk zich aan deze, hoe nuttig anders in vele opzigten zijnde, pennen, gewennen kunnen, bij de aanwending dezer stelen meer en meer tot het gebruik daartoe doen overgaan. Daar de metalen pen veelal het bezwaar van de aanvreting des inkts oplevert en daardoor dikwijls spoedig onbruikbaar wordt, wordt tevens voorgeschreven, dezelve, voor het gebruik, te bestrijken met vernis, vervaardigd uit een verzadigde oplossing van gomlak in goeden wijngeest, onder bijvoeging van eenig vermiljoen tot genoegzaam roode kleuring van het vocht. Ook dit vernis, goed aangewend, en op goede zuivere pennen tot eene behoorlijke laag opgebragt, is mij zeer dienstig voorgekomen, vooral bij zulke metalen pennen, die bij tusschenpoozing gebruikt en niet ieder oogenblik gereinigd kunnen worden.