Ontwikkeltendensen en summiere behandelingen van diverse op de Hannover Messe 1961 getoonde nieuwe machines.

In vrijwel elk merk kan nu een adresplaatjes- ponsmachine met een toetsenbord worden geleverd. De achtergrond van deze ontwikkeling in de breedte schijnt de afnemende animo van vrouwelijk kantoorpersoneel voor bediening van hefboommachines te zijn. Verder betreft het hierbij een noodzakelijke stap wanneer men uiteindelijk een door ponsband bestuurde machine wil verkrijgen. De Adrema machine die aan de hand van informatie in ponskaarten selecteert, ten einde het geselecteerde plaatje op de bijbehorende ponskaart af te drukken, verdient afzonderlijke vermelding.

Bij de boekhoudmachines in het algemeen staan nog steeds de synchronisaties in de belangstelling. De apparaten die de 8-positie code vastleggen, gaan overheersen. National toonde een door ponskaarten bestuurde boekhoudmachine — instelling van het toetsenbord door bekrachtiging van boven de toetsen geplaatste solenoïden — welke dus als tabelleermachine kan dienst doen.

Het is ook mogelijk uit de ponskaarten gegevens over te nemen en deze door bediening van het toetsenbord met de hand te completeren. Addo Malmö construeerde een d.m.v. een geponste plastic kaart programmeerbaar bandponsapparaat.

Op zichzelf staat de Siemag Visiomat, een universeel toepasbare inrichting voor het lezen van cijfers met bijbehorende code, die zowel op de stand van Siemag Feinmechanische Werke als van Anker Werke werd getoond.

Bij de boekhoudmachines die uit de telmachine werden ontwikkeld staan overneming van het oude saldo en in stelling van de kaart op de eerste vrije regel nog steeds in de belangstelling van de constructeurs. Kienzle toonde nu ook een machine die was ingericht voor vastlegging op resp. aflezen. van kaarten met magnetiseerbare stroken en Zeiss Ikon demonstreerde, na Ruf de tweede, optische leesinrichting voor dit doel.

Kienzle toonde verder een d.m.v. een fotocel functionerende inrichting voor instelling van de eerstvolgende vrije regel. Het aantal boekhoudmachines met elektromechanische telwerken werd met één, de Hermes C-3, uitgebreid.

De uit de schrijfmachine ontwikkelde boekhoudmachines zijn aan het uitsterven. Verschillende merken resp. modellen van bepaalde merken werden niet meer getoond.

Computers machines waren op de Messe vrij talrijk vertegenwoordigd. Omtrent de volgende installaties, waarvan er verschillende waren opgesteld, kon uitvoerige informatie worden verkregen: Bull 300; IBM 305, 357, 1401, 1418 en 1620; I.C.T. 1301; National 315 en National-Elliott 803B; Olympia Omax en Omega; Smith Corona Marchant Electronic Desk Computer (de vroegere Clary DE-60); Univac III, 490 en 1107 en UCT alsmede de Zuse Z23 en Z3I. In hal 13 trok de Siemens 2002 de aandacht.

In het algemeen in de belangstelling verkeren nog steeds de toepassing van: unitbouw, transistoren, micro-miniaturisering, standaard- en omzettingsprogramma's en directe invoer van aanwijzingen op instrumenten. De betrouwbaarste bouwelementen schijnen het minst voor serieproductie geschikt te zijn. De opbouw is er derhalve nog steeds op gericht met feilbare elementen een betrouwbare installatie te verkrijgen. Dit wordt voornamelijk door automatisch in werking tredende interne controles bereikt.

De nieuwe dicteermachines vormen een afspiegeling van de elektronische ontwikkelingen op een ander terrein. In elk merk, o.a. Assmann, Olympia, Stenocord en Ultravox, is nu ook een portable, met transistoren uitgerust model leverbaar. Installaties voor centraal dicteren zijn algemeen geworden. In de Graetz dicteermachine kon de Saja worden herkend.

Automaten die dranken zoals: limonade, koflie of melk kunnen verstrekken, zijn tot het gebruikelijke gangmeubilair in kantoren gaan behoren. Op de Messe hiermee vertegenwoordigd was: Helmut Rehbock GmbH.

Getoond werden de automatische lijnkiesapparaten Teleautomat en Televice, waarmede vooringestelde nummers kunnen worden 'gedraaid', door deze met een schuifje aan te wijzen en daarna, door bediening van een toets of hefboom, de verbinding tot stand te brengen.

De Schlager van de Messe was in dit jaar de Facit elektronische factureermachine, met een uit ferritkernen opgebouwde rekeninrichting. De machine rekent in milliseconden. dus kan de omschrijving in willekeurige positie in de posten worden opgenomen. De resulterende snelheid is in feite de traagheid van de schrijfmachine.

De Olivetti Divisumma kan nu met een brede wagen worden geleverd en dus eventueel voor factureerwerkzaamheden (zonder omschrijvingen!) worden toegepast.

Bij de Remma betreft het de eerdergenoemde Bima automatische schrijfmachine, uitgebreid met een rekeninrichting.

De Siemag Contaquick machines zijn de vroegere Saldoquick modellen, waaraan een relais-rekeneenheid is toegevoegd. Deze kunnen dus, behalve voor boekhouden, eveneens voor opstelling van facturen worden gebruikt.

Van de ontwikkeling in de U.S.A., waar het ene na het andere op het elektrostatische principe berustende fotokopieerapparaat wordt aangekondigd, viel op de Messe 1961 alleen bij Kalle AG. iets te bespeuren, dit ondanks de bevestiging van de Radio Corporation of America, volgens welke ook in Europa 1icentierechten zouden zijn verleend en ondanks de in Amerikaanse tijdschriften genoemde, aantrekkelijke prijzen voor het apparaat (§99,-) en de kopieën (§0,03).

Bij Alos AG. werd een elektrostatisch apparaat voor kopiëren op offsetplaten getoond.

De Chemische Fabriek L. van der Grinten N.V. toonde de Oce 135 en 260 Combine, beide met een moderne nieuwe vorm. Hans Haus, Zick-Apparatebau GmbH, demonstreerde de Lumozick Planbelichtungswagen PL 120/160, waarmee kledingpatronen kunnen worden gemaakt, door de uitgeknipte stofdelen (voordelig) uit te leggen en van deze lay-out een opname te maken.

Eveneens ondanks de aankondigingen betreffende elektrostatisch kopiëren, bleek aan verbetering van het diffusietransfer procedé te zijn gewerkt. Het tot dusver geldende nadeel in vergelijking met thermokopiëren, het aanzetten van en manipuleren met ontwikkelaar, werd tot op zekere hoogte opgeheven door de mogelijkheid een fles of plastic zak met voor het gebruik gerede ontwikkelaar op het reservoir aan te sluiten resp. deze met verpakking en al te vervangen. Een ander nadeel, het feit dat voor de vervaardiging van een kopie twee papieren nodig zijn tegen een bij thermokopiëren, werd minder tastbaar gemaakt door toepassing van de 'one step' methode. Deze maakt het mogelijk alle benodigde papieren tegelijk in te voeren. Nieuwe 'onestep'-apparaten zijn de Lumoprint LCA (Combi-Automatik) en Develop Copimat. Bij het Develop apparaat wordt het positiefpapier van een rol af toegevoerd. De Antara Transfer-A-Matic en Develop Copimat II zijn apparaten ingericht voor automatische afloop van de kopieerhandelingen (toevoer van zowel negatief- als positiefpapier van een rol), nadat het origineel in een toevoertrechter is geplaatst.

De exposanten van apparaten die werken volgens de normaal fotografische methode demonstreerden alle met een direct positiefpapier.

Bij Eichner werd de Eiehner-Drycopy getoond, werkende volgens een thermokopieermethode, die aan de A.B. Dick methode doet denken. Hierbij wordt gebruik gemaakt van bladen met een kleurstoflaag, waarvan delen door warmteontwikkeling op normaal papier kunnen worden overgedragen.

Het aantal 'table top' offsetmachines bleek niet te zijn uitgebreid. De programmeerinrichtingen, bij Rotaprint, in te stellen met een kiesschijf, voor uitschakeling van de papiertoevoer, gevolgd door automatisch wassen, etsen en uitwerpen van de plaat, alsmede de ketting-stapeluitleginrichtingen en verwisselbare resp. verrijdbare uitlegbakken, werden reeds bij een vorige gelegenheid gememoreerd.

Eenhedentellers en registratie-apparaturen worden meer en meer in synchronisaties opgenomen, ten einde de aanwijzing direct te verwerken. Enkele geldtelmachines bleken met een door Siemens-Halske AG vervaardigd elektronisch eenhedentelwerk te zijn uitgerust. Van het merk De la Rue is een nieuwe bankbiljettentelmachine met een afslaginrichting, de De la Rue 500 'Notemaster' verkrijgbaar.

De ontwikkeling van deze installaties is eveneens gebaseerd op die van de elektronica in het algemeen. Transistorinstallaties zijn o.a. verkrijgbaar in het merk: Centrum Philips en Ring Master.

Belangrijk afwijkende uitvoeringen werden niet getoond.

Het is nu mogelijk langs fotografische weg een moederblad voor gebruik in een vloeistofduplicator te maken. In de Ormig-stand werden voor een besloten kring demonstraties gegeven. Naar verluidt heeft de uitvinder echter ook Ditto, Inc. voor de exploitatie van zijn vinding benaderd.

De fabrikanten van stencilmachines trachten nog steeds aan de beperking t.a.v. de bruikbare papiersoorten tegemoet te komen. Zeuthen & Aagaard A/S ontwierp een machine die bladen absorberend papier kan tussenschieten en Roto Werke AG. toonde een machine met een krijtpoederstrooi-inrichting.

Het uitgangspunt bij de kantoormeubelontwerper is meer en meer de doelmatigheid, hetgeen in de vorm, de schakelbaarheid de indeling en de afmetingen tot uitdrukking komt. Schrijfbureaus kunnen veelal met laden voor verschillende doeleinden (hangmappenladen, kaartsysteemladen) worden uitgerust, waarvan de afmetingen op eenheidsformaten zijn afgestemd. Genoemd kunnen worden: Eggersmann GmbH (City-Mobel), Christof Stoll KG. (Sedus-Federdreh-Stühle). Pohlschröder en Frits Schäfer GmbH (L-Form und Zweckform) als mede Voko Büromobelfabriken (Rauinspar- und Zeitgewinn-Systeme).

Sweda ontwikkelde een kasregister met een elektronische inrichting voor berekening van wisselgeld, waarbij steeds van een biljet ter waarde van 10 x de munteenheid wordt uitgegaan. Zowel het vullen van de muntschachten als het aanslaan van het kasregistertoetsenbord betekent instelling in de rekeninrichting, hetgeen o.a. de nevenfuncties geldwisselen en geldtellen mogelijk maakt.

Gezien het geringe aantal fabrikanten van ponskaarteninstallaties kan bezwaarlijk van tendensen worden gesproken, tenzij men de uitbreiding van machines met een geheugen hieronder zou willen verstaan.

Bij de machines voor postbehandeling kunnen alleen op zichzelf staande ontwikkelingen, geen algemene tendensen worden gememoreerd. Hiertoe behoren de uit de Badenia vouwmachine ontwikkelde vergaar- en enveloppenvulmachine en de door Unimatronic getoonde etikettensnijmachine en machine voor het opplakken van adresetiketten.

Bij de rekenmachines vielen geen ontwikkelingstendensen, wel drie nieuwe machinemerken te noteren. Olympia Werke toonde de Olympia RA 16, een automatische rekenmachine met tientoetsenbord, ingericht voor kuberen uit het omwentelingstelwerk en resultaatwerk naar het instelwerk, Alpina een portable machine die sterk aan de Multifix deed denken en Meuter een portable machine voor uitsluitend vermenigvuldigen, met de mogelijkheid van kuberen uit het resultaatwerk naar het instelwerk.

De zg. aktentas-portables worden nu alle met een eigen, soms bijzonder luxueus uitgevoerde, tas geleverd. Aktentassen hadden ook het medenemen van akten, niet van schrijf- of dicteermachines tot bestemming. Diverse schrijfmachines kregen een ander aanzien, met als voornaamste kenmerk een gesloten front, al dan niet omlijst door een overstekende rand van de zijbekleding. Voorbeelden zijn de nieuwe standaard machines: Remington Aristocrat en Remington Electric, de Adler/Triumph Electric 20, Smith Corona Compact 200 en Smith Corona de Luxe 400, Torpedo Electric en Torpedo Dynacord, alsmede de portable Olympia SM7.

Aangezien de nieuwe vorm bij geen van de machines met aanzienlijk gewijzigde technische inzichten verband houdt, kan van een schrijfmachinemode worden gesproken. Een gewijzigde mode zou dan, evenals bij kleding en auto's het geval is, een stimulans voor vervanging kunnen zijn.

Het concave toetsenbord van de Smith Corona machines, waarmee aan de geringere kracht in de pink van de gebruiker wordt tegemoet gekomen, staat nog op zichzelf. Dit geldt ook voor het radeerlint op de Hermes schrijfmachine, waarmee door overtypen tekens kunnen worden 'teruggenomen'.

Het aantal automatische schrijfmachines bleek belangrijk te zijn toegenomen. Royal toonde de Royaltyper, die nog volgens het pneumatische (onderdruk) principe werkt, welke het mogelijk maakt met de aangesloten schrijfmachine een band te maken. Een alinea-selector zou binnenkort eveneens leverbaar zijn.

Olympia Werke liet een schrijfmachine met een bandlees-, bandpons- en bandtabulatie- inrichting zien, gebaseerd op de 5-positie code. Op de stand van Eichner Organisation werd een op de 8-positie code gebaseerde machine, de Eichner Tronic Typer, met twee band lees- en een bandponsinrichting getoond. De bandleesinrichtingen werden afwisselend in werking gesteld, na aftasting van de desbetreffende stuurcode.

De Bima machines werden reeds op de SICOB 1960 getoond. Afhankelijk van de uitvoering kan alleen de 5-positie code of zowel de 5- als 8-positie code worden toegepast en meer of minder stuurcodes worden toegevoegd.

Getoond werden het Siemens Selex systeem voor overdracht van informatie over telegraaflijnen en het IBM 1001 systeem, dat van het telefoonnet gebruik maakt. IBM kondigde verder de mogelijkheid aan de ponsmachine en vertolkende ponsmachines IBM 65 en 66, alsmede magnetiseerbare bandeenheden van het type IBM 7701, via het telefoonnet te laten samenwerken.

Van de telmachines is alleen de Burroughs pondenmachine met tientoetsenbord noemenswaardig, die het mogelijk maakt tien shilling in te stellen met de toets die ook voor instelling van de shillingeenheden werd gebruikt. £2.12.2 kan b.v. worden ingesteld door viermaal de tweetoets neer te drukken.